อุปฺปาทอนาคตวาร

ปุจฺฉา – อภิธมฺมปิฏเก อาวุโส อินฺทฺริยยมเก ตีสุ มหาวาเรสุ ปวตฺติวาเร อุปฺปาทอนาคตวาโร ภควตา กถํ วิตฺถาเรน วิภชิตฺวา เทสิโตฯ

วิสฺสชฺชนา – อภิธมฺมปิฏเก ภนฺเต อินฺทฺริยยมเก ตีสุ มหาวาเรสุ ปวตฺติวาเร อุปฺปาทอนาคตวาโร ‘‘ยสฺส จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส โสตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ, อามนฺตาฯ ยสฺส วา ปน โสตินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตี’’ติ อามนฺตาฯ ยสฺส จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส ฆานินฺทฺริยํ, ชิวฺหินฺทฺริยํ, กายินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ, เย รูปาวจรํ อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ, เตสํ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ กายินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, อิตเรสํ เตสํ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ กายินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา วิตฺถารโต วิภชิตฺวา เทสิโตฯ

ยสฺส จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติฯ เย รูปาวจรํ อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ, เย จ ปุริสา เอเตเนว ภาเวน กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ เตสํ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, อิตเรสํ เตสํ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ, เย รูปาวจรํ อุปปชฺชิตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ, ยา จ อิตฺถิโย เอเตเนว ภาเวน กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ, เตสํ จกฺขุนฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ เตสํ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ เตสํ จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ยสฺส อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ, ยา อิตฺถิโย เอเตเนว ภาเวน กติจิ ภเว ทสฺเสตฺวา ปรินิพฺพายิสฺสนฺติ, ตาสํ อิตฺถินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โน จ ตาสํ ปุริสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ อิตเรสํ เตสํ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติ ปุริสินฺทฺริยญฺจ อุปฺปชฺชิสฺสติฯ

ปฏฺฐาน

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อภิสมฺพุทฺธกาลโต สตฺตมวสฺเส มนุสฺสโลเก ยมกปาฏิหีรํ ทสฺเสตฺวา ตทนนฺตรํ ตาวติํสเทวโลกํ คนฺตฺวา ตตฺถ ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ สนฺนิสีทิตฺวา ทสหิ จกฺกวาฬสหสฺเสหิ อาคมฺม สนฺนิสินฺนานํ เทวานํ อภิธมฺมเทสนํ เทเสนฺเตน ยาว ยมกปฺปกรณา ปุริมานิ ฉ อภิธมฺมปฺปกรณานิ เทเสตฺวา ตทนนฺตรํ กิํนาม ปกรณํ เทสิตํฯ

วิสฺสชฺชนา – เตน ภนฺเต ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อภิสมฺพุทฺธกาลโต สตฺตเม วสฺเส มนุสฺสโลเก สาวตฺถิยํ กณฺฑมฺพมูเล ยมกปาฏิหีรํ ทสฺเสตฺวา ตทนนฺตรํ ตาวติํสเทวโลกํ คนฺตฺวา ตตฺถ ปณฺฑุกมฺพลสิลายํ สนฺนิปติตฺวา ทสหิ จกฺกวาฬสหสฺเสหิ อาคมฺม สนฺนิสินฺนานํ เทวานํ อภิธมฺมเทสนํ เทเสนฺเตน ปุริมานิ ฉ อภิธมฺมปฺปกรณานิ เทเสตฺวา ตทนนฺตรํ อนนฺตนยสมนฺตปฏฺฐานํ นาม สตฺตมํ มหาปกรณํ เทสิตํฯ